قانون بکارگیری سلاح 

ماده 1- مأمور مسلح موضوع این قانون که به منظور استقرار نظم و امنیت و جلوگیری از فرار متهم یا مجرم و یا در مقام ضابط قوه قضائیه به تفتیش، تحقیق و کشف جرائم و اجرای احکام قضائی و یا سایر مأموریت های محوله، مجاز به حمل و بکارگیری سلاح می باشند موظند به هنگام بکارگیری سلاح در موارد ضروری کلیه ضوابط و مقررات این قانون را رعایت نمایند.


تبصره : مأموران مسلح وزارت اطلاعات در اجرای وظایف محوله قانونی، در مورد بکارگیری سلاح مشمول این قانون می باشند.


ماده 2- مأموران مسلح موضوع این قانون باید شرایط زیر را داشته باشند :


1- سلامت جسمانی و روانی متناسب با مأموریت محوله. 2- داشتن آموزش های لازم در راستای مأموریت های محوله. 3- تسلط کامل در بکارگیری سلاحی که در اختیار آنها گذارده می شود. 4- آشنایی کامل به قانون و مقررات مربوط به بکارگیری سلاح.


ماده3- مأموران انتظامی در موارد زیر حق بکارگیری سلاح را دارند :


1- برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به آنان حمله نماید. 2- برای دفاع از خود در برابر یک یا چند نفر که بدون سلاح حمله می آورند ولی اوضاع و احوال طوری باشد که بدون بکارگیری سلاح مدافعه شخصی امکان نداشته باشد. 3- در صورتی که مأموران مذکور مشاهده کنند که یک یا چند نفر مورد حمله واقع شده و جان آنان در خطر است. برای دستگیری سارق و قاطع الطریق و کسی که اقدام به ترور و یا تخریب و یا انفجار نموده و در حال فرار باشد.

ماده 4- مأمورين انتظامي براي اعاده نظم و كنترل راهپيمائي‌هاي غير قانوني، فرو نشاندن شورش و بلوا و ناآرامي‌هايي كه بدون بكارگيري سلاح‌، مهار آنها امكان‌پذير نباشد، حق بكارگيري سلاح را به دستور فرمانده عمليات، در صورت تحقق شرايط زير دارند:الف - قبلاً از وسايل ديگري مطابق مقررات استفاده شده و مؤثر واقع نشده باشد.ب - قبل از بكارگيري سلاح، با اخلالگران و شورشيان نسبت به بكارگيري سلاح اتمام حجت شده باشد. ‌تبصره 1 - تشخيص ناآرامي‌هاي موضوع ماده 4 حسب مورد بر عهده رئيس شوراي تأمين استان و شهرستان و در غياب هر يك بر عهده معاون ‌آنان خواهد بود و در صورتي كه فرماندار معاون سياسي نداشته باشد اين مسئوليت را به يكي از اعضاي شوراي تأمين محول خواهد نمود.‌تبصره 2 - در مواردي كه براي اعاده نظم و امنيت موضوع اين ماده نيروي نظامي طبق مقررات قانوني مأموريت پيدا نمايند از لحاظ مقررات‌بكارگيري سلاح مشمول اين ماده مي‌باشند.‌تبصره 3 - آيين‌نامه اجرایي ماده فوق توسط وزارتخانه ‌هاي كشور و دادگستري و دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح تهيه و پس از تصويب هيئت‌ وزيران به اجرا گذاشته خواهد شد.


‌ماده 5 - مأمورين نظامي و انتظامي براي اعاده نظم و امنيت در راهپيمائي‌هاي غير قانوني مسلحانه و ناآرامي‌ها و شورش‌هاي مسلحانه مجازند از‌سلاح استفاده نمايند. مأمورين مذكور موظفند به دستور فرمانده عمليات و بدون تعلل نسبت به برقراري نظم و امنيت، خلع سلاح و جمع ‌آوري مهمات ‌و دستگيري افراد و معرفي آنان به مراجع قضایي اقدام نمايند.


‌ماده 6 - تيراندازي به سوي وسايل نقليه به منظور متوقف ساختن آنها توسط مأموران موضوع اين قانون در موارد زير مجاز است:‌الف - در صورتي كه وسائل نقليه بنا به قرائن و دلايل معتبر و يا اطلاعات موثق؛ مسروقه يا حامل افراد متواري يا اموال مسروقه يا كالاي قاچاق يا‌مواد مخدر و يا به طور غير مجاز حامل سلاح و مهمات باشد.ب - در صورتي كه از وسيله نقليه براي تهاجم عمدي به مأمورين و يا مردم استفاده شده باشد.‌تبصره 1 - مأموران مذكور موظفند كه در ايستگاه‌هاي ايست بازرسي وسايل هشدار دهنده به اندازه لازم (‌اعم از موانع، تابلو، چراغ گردان) تعبيه ‌نمايند.5- در موردی که شخص بازداشت شده و یا زندانی از بازداشتگاه یا زندان و یا در حال انتقال فرار نماید، از اقدامات دیگر برای دستگیری و یا توقیف وی استفاده کرده و ثمری نبخشیده باشد.تبصره : آیین نامه اجرایی این بند توسط وزارتخانه های کشور و دادگستری تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران به اجرا گذاشته خواهد شد.6- برای حفظ اماکن انتظامی (مقر نیروهای انتظامی از قبیل مرکز فرماندهی، ستاد، پاسگاه، پایگاه، انبار سلاح یا مهمات و مرکز آموزشی).7- برای حفظ سلاحی که جهت انجام مأموریت در اختیار آنان می باشد.8- برای حفظ اماکن طبقه بندی شده به ویژه اماکن حیاتی و حساس در مقابل هرگونه هجوم و حمله جهت ترور، تخریب، آتش سوزی، غارت اسناد و اموال، گروگانگیری و اشغال.9- برای جلوگیری و مقابله با اشخاصی که از مرز های غیرمجاز قصد ورود یا خروج داشته و به اخطار مأموران مرزبانی توجه نمی نمایند.10- برای حفظ تأسیسات، تجهیزات و اماکن نظامی و انتظامی و امنیتی.تبصره 1- در موارد فوق در صورت انقضای شرایط، اخطار قبلی لازم است.تبصره 2- نیرو های مسلح در مواردی که در چهارچوب بند های مذکور مأموریت داشته باشند، مجاز به استفاده از سلاح می باشند.تبصره 3- مأموران مسلح در کلیه موارد مندرج در این قانون، در صورتی مجازند از سلاح استفاده نمایند که اولاً چاره ای جز بکارگیری سلاح نداشته باشند، ثانیاً در صورت امکان مراتب : الف- تیر هوایی.ب- تیراندازی کمر به پایین.ج- تیراندازی کمر به بالا را رعایت نمایند.‌تبصره 2 - مأموران مذكور در صورتي مي‌توانند به وسائل نقليه تيراندازي نمايند كه علاوه بر انجام امور تبصره 1 با صداي رسا و بلند به راننده‌ وسيله نقليه ايست داده و راننده به اخطار ايست توجهي ننموده باشد.‌ماده 7 - مأموران موضوع اين قانون هنگام بكارگيري سلاح بايد حتي‌المقدور پا را هدف قرار بدهند و مراقبت نمايند كه اقدام آنان منجر به فوت‌نشود و به اشخاص ثالث كه دخيل در ماجرا نمي‌باشند آسيب نرسد.‌تبصره - مواظبت و مراقبت از حال مجروحين بر عهده مأموران انتظامي است و بايد در اولين فرصت آنان را به مراكز درماني برسانند.


‌ماده 8 - رؤسا و فرماندهان مربوط مكلفند قبل از اعزام مأموران حدود اختيارات و مسئوليت ‌هاي آنان را گوشزد نمايند.


‌ماده 9 - مأموراني كه آموزش كافي در مورد سلاحي كه در اختيار آنان گذارده شده است نديده ‌اند بايد مراتب را به فرمانده خود اطلاع دهند و در‌صورتي كه مأموريتي به اين قبيل افراد محول شود فرمانده مسئول عواقب ناشي از آن خواهد بود، مشروط بر اين كه مأمور در حدود دستور فرمانده اقدام‌كرده باشد.


‌ماده 10 - سلاحي كه در اختيار مأموران موضوع اين قانون قرار داده مي‌شود بايد متناسب با موضوع مأموريت و وظيفه آنان باشد.


‌ماده 11 - نيروهاي نظامي و امنيتي در مواردي كه طبق قانون و مأموريت ‌هاي محوله با نيروي انتظامي همكاري مي‌كنند طبق ضوابط اين قانون از‌سلاح استفاده خواهند نمود.


‌تبصره - آيين‌نامه اجرائي اين ماده توسط وزارتخانه هاي كشور، اطلاعات و دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح با هماهنگي ستاد كل نيروهاي مسلح‌تهيه و به تصويب هيئت وزيران خواهد رسيد.


‌ماده 12 - مأموراني كه با رعايت مقررات اين قانون مبادرت به بكارگيري سلاح نمايند از اين جهت هيچ گونه مسئوليت جزایي يا مدني نخواهند‌داشت.


‌ماده 13 - در صورتي كه مأموران با رعايت مقررات اين قانون سلاح بكار گيرند و در نتيجه طبق آراء محاكم صالحه، شخص يا اشخاص بي‌گناهي‌مقتول و يا مجروح شده يا خسارت مالي بر آنان وارد گرديده باشد، پرداخت ديه و جبران خسارت بر عهده سازمان مربوط خواهد بود و دولت مكلف‌است همه ساله بودجه‌اي را به اين منظور اختصاص داده و حسب مورد در اختيار نيروهاي مسلح قرار دهد.


تبصره - مفاد اين ماده در مورد كساني هم كه قبل از تصويب اين قانون مرتكب اعمال مذكور شده‌اند جاري است.


‌ماده 14 - نيروهاي مسلح مي‌توانند در مواردي كه مقتضي بدانند علاوه بر جبران خسارت وارده در قبال صدمات جاني و ضرر و زيان مالي كه مأموران مسلح در جهت انجام وظيفه طبق اين قانون متحمل شده‌اند، مطابق مقررات به مأموران مذكور كمك مالي نمايند.


‌ماده 15 - نحوه تأمين و پرداخت وجوه مذكور در مواد 13 و 14 به موجب آيين‌نامه ‌اي خواهد بود كه توسط وزارتخانه هاي كشور، اطلاعات، دفاع و‌پشتيباني نيروهاي مسلح، امور اقتصادي و دارايي و سازمان برنامه و بودجه با هماهنگي ستاد كل نيروهاي مسلح تهيه و به تصويب هيئت وزيران‌خواهد رسيد.


‌ماده 16 - هرگاه مأمور برخلاف مقررات اين قانون اقدام به بكارگيري سلاح نمايد، حسب مورد به مجازات عمل ارتكابي وفق قوانين تحت پيگرد ‌قرار مي‌گيرد.


‌ماده 17 - از تاريخ تصويب و ابلاغ اين قانون، كليه قوانين و مقررات مغاير ملغي مي‌گردد.


‌قانون فوق مشتمل بر هفده ماده و سيزده تبصره در جلسه علنی روز يكشنبه هجدهم دي ماه يك هزار و سيصد و هفتاد و سه مجلس شوراي اسلامي تصويب‌ و در تاريخ 28/10/1373 به تأييد شوراي نگهبان رسيده است.


رئیس مجلس شواری اسلامی . علی اکبر ناطق نوری



دانستنی های ضروری قانون بکارگیری سلاح


مفهوم ضروری


ضروری به معنای بدیهی و واجب است. منظور از موارد ضروری در این قانون مواردی است که:1- استفاده از سلاح برای مهار مرتکب جرم به موجب قانون مجاز شمرده شده باشد.2- استفاده از سلاح به عنوان تنها راه و آخرین چاره برای مهار مرتکب باشد.3- شدت و آثار تخریبی جرم ارتکابی با پاسخ مسلحانه پلیس تناسب داشته باشد.4- در یک تراز عقلی پلیس به این نتیجه برسد که هیچ راهی جز بکارگیری سلاح ندارد.


شرایط مأموران مسلح پلیس


به موجب ماده 2 قانون بکارگیری سلاح مأموران مسلح باید دارای شرایط زیر باشند:1- سلامت جسمانی و روانی متناسب با مأموریت محوله.2- داشتن آموزش های لازم در راستای مأموریت های محوله.


3- تسلط کامل در بکارگیری سلاحی که در اختیار آنها گذارده می شود.4- آشنایی کامل به قانون و مقررات مربوط به بکارگیری سلاح.


وظایف متقابل فرماندهان و مأموران پلیس در خصوص احراز شرایط :


مأموران موظفند چنانچه فاقد یکی از شرایط لازم برای بکارگیری سلاح هستند مراتب را بلافاصله به صورت مکتوب و مستند و مستدل به فرماندهان خود اطلاع دهند.فرماندهان مکلفند قبل از تحویل سلاح و اعزام افراد به مأموریت از برخورداری شرایط لازم برای بکارگیری سلاح از ناحیه آنان یقین حاصل نمایند.


وظایف سازمان برای ایجاد شرایط در مأموران مسلح پلیس :


تلاش در جهت بالا بردن تسلط مهارت مأموران مسلح پلیس از طریق :


1- سلاح شناسی2- تیراندازی با سلاح به اهداف ثابت و متحرک3- تمرین تیراندازی و بالا بردن مهارت و تسلط برای تیراندازی در تعقیب و گریزها4- کنترل سلامت جسمانی و روانی مأموران مسلح حین استخدام و در طول خدمت5- تحویل سلاح متناسب با مأموریت محوله


وظایف و تکالیف فرماندهان برای احراز شرایط مأموران مسلح پلیس :


1- توجه به حالات و روحیات مأموران قبل از تسلیح آنان.2- آماده کردن مأمور از حیث روحی و روانی برای اجرای مأموریت.3- توجه به توان جسمی و روحی و روانی مأمور برای اجرای مأموریت.4- احراز شرایط مندرج در ماده 2 قانون بکارگیری سلاح5- ارائه آموزش های لازم در خصوص مأموریت محوله


- مراحل تکوین تیراندازی به سوی اشخاص :


1- تشخیص عمل مجرمانه (رکن قانونی، رکن مادی، رکن معنوی)2- عمل مجرمانه جزء موارد ده گانه ماده (3) ق.ب.س باشد.3- مأمور پلیس در حال مأموریت باشد (تبصره 2م. 3ق. ب.س)4- چاره ای جز بکارگیری سلاح نداشته باشد. (تبصره 3م. 3ق. ب.س)5- نتیجه تجزیه و تحلیل عقلی و منطقی برای استفاده از سلاح مثبت باشد (ضرورت)6- دادن اخطار قبلی در صورت اقتضای شرایط. (تبصره 3م. 3ق. ب. س)7- در صورت امکان رعایت مراتب تیراندازی. (تبصره 3م. 3ق. ب. س)


موارد مجاز تیراندازی به طرف اشخاص ماده (3) ق. ب. س


- برای دفع از:1- جان خود2- جان سایر شهروندان


- برای دستگیری :1- مرتکبین جرایم مشهود2- بازداشتی و زندانی در حال فرار


- برای حفاظت از:1- اماکن نظامی2- سلاح3- اماکن طبقه بندی شده4- تأسیسات و تجهیزات و اماکن نظامی، انتظامی و امنیتی

- برای جلوگیری از تردد از مرز های غیر مجاز1- سارق2- راهزن3- تروریست4- عامل تخریب5- عامل انفجار


- شرایط قانونی دفاع مشروع مسلحانه


- موضوع دفاع جان خود یا دیگری باشد.


- شرایط حمله یا تعرض احراز گردد :


1- حمله فعلیت داشته یا قریب الوقوع باشد.2- حمله غیرقابل دفع باشد.3- حمله غیرقانونی باشد.


- شرایط دفاع وجود داشته باشد :


1- دفاع، تنها وسیله برای رفع تجاوز باشد.2- دفاع متناسب با تجاوز باشد.3- ناتوانی دیگری در دفاع از خود.تذکر : زمانی دفاع مسلحانه مجاز است که حمله شروع و خاتمه نیافته باشد و یا حمله قریب الوقوع باشد.


شرایط قانونی تیراندازی به بازداشتی و زندانی در حال فرار :


مأموران پلیس در صورت مشاهده فرار بازداشتی یا زندانی موظفند به ترتیب زیر اقدام کنند :الف) با استفاده از امکانات موجود نسبت به تعقیب و دستگیری فرد متواری اقدام نمایند.ب) با صدای بلند و رسا یه مرتبه به فرد یا افراد متواری ایست بدهند.ج) با رعایت اطراف و جوانب به نحوی که به دیگران آسیب نرسد، اقدام به شلیک تیر هوایی نمایند.د) در صورت عدم تأثیر اقدامات فوق، فرد متواری را از ناحیه کمر به پایین مورد هدف قرار دهند.


شرایط قانونی تیراندازی در مرزها :- مرز جزو مرزهای غیر مجاز باشد.-فرد یا افراد قصد ورود یا خروج داشته باشند.- وارد محدوده ممنوعه مرز شده و قصد عبور یا مرور نمایند.- قصد خود را با عدم توجه به هشدار پلیس مرزبانی محرز نمایند.- چاره ای جز بکارگیری سلاح نباشد.- مأموران با رعایت مراتب تیراندازی از سلاح استفاده نمایند.


شرایط قانونی تیراندازی برای حفاظت از اماکن طبقه بندی شده


- اماکن یکی از مصادیق چهارگانه؛ حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت باشد.- هجوم یا حمله به این اماکن جهت ترور، تخریب، آتش سوزی، غارت اسناد و اموال، گروگانگیری و اشتغال انجام گرفته باشد.- مأمور مسلح، نگهبان یا مسئول حفاظت فیزیکی این اماکن باشد. (داشتن مأموریت)- چاره ای جز بکارگیری سلاح نداشته باشد.- در صورت اقتضای شرایط هشدار بدهد.- مراتب تیراندازی را رعایت نماید.


شرایط قانونی بکارگیری سلاح در ناآرامی غیر مسلحانه:


- تشخیص وجود ناآرامی توسط شورای تأمین استان و شهرستان- استفاده از وسایل دیگر و عدم تأثیر آن بر مهار ناآرامی ها- اتمام حجت با اخلالگران و شورشیان برای بکارگیری سلاح و عدم توجه آنان- صدور دستور بکارگیری سلاح از سوی فرمانده عملیات- بکارگیری سلاح با رعایت ترتیبات قانونی- بکارگیری سلاح به گونه ای باشد که به افراد بی گناه لطمه ای وارد نشود.


شرایط قانونی تیراندازی در ناآرامی های مسلحانه:


- وجود یکی از مصادیق ناآرامی های مسلحانه- صدور دستور بکارگیری سلاح از سوی فرمانده عملیات- عدم تسلیم عوامل ناآرامی-اجرای دستور بدون تعلل و برقراری نظم و امنیت و خلع سلاح و جمع آوری مهمات و دستگیری مرتکبین.


شرایط قانونی تیراندازی برای متوقف کردن خودروها :


- وجود یکی از هفتگانه مندرج در بندهای (الف و ب) ماده (6) ق. ب. س.- داشتن مأموریت- نداشتن چاره ای جز بکارگیری سلاح- تعبیه وسایل هشدار دهنده- هشدار دادن با صدای بلند و رسا- رعایت مراتب تیراندازی (تیر هوایی و شلیک به طرف لاستیک یا قسمتی از وسایل نقلیه که باعث توقف می شود)

وظایف و مسئولیت های مأموران قبل از بکارگیری سلاح :


- گزارش بیماری جسمی یا روانی خود به فرمانده (بند1 ماده 2- گزارش عدم آموزش یا ضعف آموزش (ماده 9- احراز حق تیراندازی مطابق قانون بکارگیری سلاح- احراز ضرورت تیراندازی-دادن اخطار در صورت اقتضای شرایط قبل از تیراندازی (تبصره 1 ماده 3)


وظایف و مسئولیت های فرماندهان:


- ارائه آموزش های لازم در راستای مأموریت های محوله و توجیه مأموران- در اختیار دادن سلاح متناسب با مأموریت-احراز سلامت جسمی و روانی مأموران-در اختیار قرار دادن وسایل هشدار دهنده


-صدور دستور بکارگیری سلاح جهت مهار ناآرامی ها- گوشزد نمودن وظایف و اختیارات مأموران مسلح در راستای مأموریت محوله- احراز تسلط مأموران تحت امر در بکارگیری سلاح- صدور حکم مأموریت